کوددهی گیاه هندوانه؛ برنامه کامل تغذیه از نشا تا برداشت

کوددهی گیاه هندوانه مهم‌ترین اصل در پرورش هندوانه‌های درشت، شیرین و با عملکرد بالا است. هندوانه گیاهی پرمصرف از نظر مواد غذایی است و نیاز آن به کود در مراحل مختلف رشد، از جوانه‌زنی تا برداشت، متفاوت می‌باشد. اگر تغذیه گیاه هندوانه علمی، زمان‌بندی شده و متعادل نباشد، محصولی کوچک، کم‌شیرین و دارای پوسته نازک تولید خواهد شد.
در این راهنما با اصول کوددهی گیاه هندوانه شامل: نوع کود، زمان مصرف، علائم کمبود عناصر، و برنامه دقیق تغذیه آشنا می‌شویم.

اهمیت کوددهی در هندوانه

هندوانه برای رشد کامل به ترکیبی از عناصر ماکرو (نیتروژن، فسفر، پتاسیم) و میکرو (آهن، روی، منگنز، بور) نیاز دارد.
نقش عناصر اصلی:

جدول (1)

مرحله اول: تغذیه گیاهچه هندوانه در خزانه

در خزانه، بذر هندوانه پس از جوانه‌زنی به تغذیه متعادل نیاز دارد تا ریشه قوی شکل گیرد.در این مرحله بیشتر از فسفر و هیومیک اسید استفاده می‌شود تا سیستم ریشه تقویت گردد.
برنامه تغذیه پیشنهادی مرحله خزانه:

جدول (2)

نکته: در تغذیه گیاه هندوانه، دقت کنید که خاک خزانه بیش از حد مرطوب نباشد؛ رطوبت زیاد باعث پوسیدگی ریشه می‌شود.

 مرحله دوم: بعد از نشاکاری

زمانی‌که گیاهچه هندوانه به زمین منتقل می‌شود، معمولاً دچار «شوک نشا» می‌گردد. هدف در این مرحله، کاهش تنش و تحریک ریشه‌ها برای نفوذ در خاک اصلی است.
برنامه هفته‌های نخست:

جدول (3)

در این مرحله از برنامه کوددهی گیاه هندوانه، نباید نیتروژن زیاد به خاک اضافه شود چون رشد برگ‌ها زیاد شده و ریشه عقب می‌ماند.

مرحله سوم: رشد رویشی هندوانه

رشد رویشی همان زمانی است که گیاه شروع به توسعه شاخه‌ها و برگ‌ها می‌کند و سبزینه اصلی رشد را شکل می‌دهد.

تغذیه پیشنهادی:

استفاده از کود نیتروژن بالا (مثل 20-20-20 یا 30-10-10) برای رشد سریع برگ.
افزودن کلسیم محلول برای استحکام ساقه‌ها و جلوگیری از ترک در آینده.
محلول‌پاشی جلبک دریایی یا آمینو اسید هر ۱۰ تا ۱۵ روز یک‌بار برای مقاوم‌سازی گیاه در برابر گرما.
علائم کمبود نیتروژن: زردی برگ‌های پایینی، کاهش رشد ساقه.
علائم کمبود کلسیم: ضعف در برگ‌های جوان و ترک‌خوردگی‌های اولیه میوه.

مرحله چهارم: گلدهی هندوانه

گلدهی حساس‌ترین بخش تغذیه هندوانه است. در این دوره باید عناصر فسفر و پتاسیم افزایش یابند تا کیفیت گل‌ها بالا رفته و گرده‌افشانی بهتر انجام شود.

جدول (4)

نکته کلیدی: اگر در این مرحله کود نیتروژن زیاد داده شود، گیاه فقط برگ تولید می‌کند و گل‌ها عقیم می‌شوند.

مرحله پنجم: رشد میوه و رسیدگی

در این مرحله تمرکز اصلی تغذیه بر روی افزایش اندازه، رنگ و طعم میوه هندوانه است. عناصر مهم این دوره پتاسیم، کلسیم و بور هستند.
برنامه پیشنهادی:

جدول (5)

توصیه: کاهش نیتروژن در مرحله رسیدگی باعث تمرکز بیشتر انرژی گیاه بر تولید قند و شیرینی میوه می‌شود.

مرحله ششم: بعد از برداشت

پس از برداشت، خاک به‌شدت فقیر می‌شود. برنامه کوددهی گیاه هندوانه باید در این مرحله خاک را برای فصل بعد آماده کند.

اصلاح خاک پس از برداشت:

اضافه کردن ۵ تا ۷ تن کود دامی پوسیده یا ورمی‌کمپوست در هر هکتار.
افزودن هیومیک اسید پودری یا گرانوله برای افزایش مواد آلی خاک.
مصرف گوگرد برای تعدیل pH خاک (به‌ویژه در خاک‌های قلیایی).

جدول خلاصه کوددهی گیاه هندوانه از نشا تا برداشت

جدول (6)

 استفاده از کود آلی و ارگانیک

ترکیب کودهای شیمیایی با مواد آلی بهترین نتیجه را در تغذیه هندوانه دارد چرا که استفاده از کود آلی باعث افزایش ماده آلی خاک و بهبود ظرفیت نگهداری رطوبت و جذب بهتر عناصر غذایی می شود.

پیشنهاد کاربردی:

پیش از کشت: ۵ تن ورمی‌کمپوست در هر هکتار.
در دوره رشد: هر دو هفته یک‌بار محلول جلبک دریایی یا هیومیک اسید.

کوددهی گیاه هندوانه با مواد ارگانیک نه‌تنها محصول سالم‌تر می‌دهد بلکه عمر مفید خاک را هم افزایش می‌دهد.

کوددهی در سیستم‌های مختلف آبیاری

آبیاری قطره‌ای

در روش قطره‌ای می‌توان کودها را همراه آب مستقیماً به ریشه رساند. ضمنا استفاده از کودهای محلول (NPK کریستال، پتاس نیترات، فسفیت پتاسیم) در این روش ضرور است ولی با دوز پایین و دفعات بیشتر برای یکنواختی تغذیه.

آبیاری سطحی یا نواری

در زمین‌های سنگین‌تر رایج است. در این روش کود باید بعد از آبیاری روی خاک پاشیده و سپس با خاک مخلوط شود. ذکر این نکته ضروری است که استفاده از کودهای گرانوله مانند دی‌آمونیم‌فسفات مناسب‌تر هستند.

 کیفیت، طعم و رنگ هندوانه در گرو تغذیه صحیح

پتاسیم و منیزیم تأثیر مستقیم بر طعم هندوانه دارند. کمبود آن‌ها باعث میوه‌های کم‌شیرینی می‌شود. کلسیم و بور در استحکام پوست و ماندگاری مهم‌اند.
*برای هندوانه‌های شیرین‌تر:
1) استفاده از پتاس نیترات در هفته آخر قبل از برداشت،
2) آبیاری منظم و بدون تنش خشکی،
3) حفظ توازن عناصر غذایی در خاک (نسبت N:P:K حدود 1:1.5:2 در مرحله میوه‌دهی).

 اشتباهات رایج در کوددهی هندوانه

1. زیاد دادن کود اوره در زمان گلدهی (باعث کاهش تشکیل گل ماده).
2. استفاده‌ نکردن از کودهای بور و کلسیم در دوره میوه‌دهی.
3. محلول‌پاشی در ساعات گرم روز که موجب سوختگی برگ‌ها می‌شود.
4. اعمال کود بدون آزمایش خاک و آگاهی از نیاز واقعی خاک.
5. مصرف فسفر زیاد در مراحل آخر رشد که باعث کندی انتقال قند می‌گردد.

 کوددهی بر اساس آزمایش خاک

قبل از شروع فصل کاشت هندوانه، آزمایش خاک را انجام دهید تا مقدار عناصر ماکرو و pH مشخص شود. نتیجه آزمایش خاک کمک می‌کند تا کوددهی گیاه هندوانه دقیق و هدفمند باشد.

نکات مهمی که باید به آنها توجه داشت :
pH مطلوب خاک هندوانه : بین 6 تا 6.8
در خاک‌های شور و سدیمی از هیومیک اسید و گوگرد برای کاهش شوری استفاده کنید.
در خاک‌های سبک (شنی)، دفعات کوددهی بیشتر ولی مقدار هر نوبت کمتر باشد.

برنامه معمول کوددهی در هر هکتار هندوانه

جدول (7)

در پایان باید گفت ، کوددهی گیاه هندوانه اگر بر اساس اصول علمی و زمان‌بندی دقیق انجام شود، تأثیر مستقیم بر کیفیت، وزن و شیرینی محصول خواهد داشت. رعایت تعادل بین نیتروژن، فسفر و پتاسیم، توجه به ریزمغذی‌ها و تقویت گیاهچه در مراحل اولیه، مهم‌ترین عوامل موفقیت در تولید هندوانه‌های باکیفیت‌اند.
توصیه می‌شود کشاورزان در هر فصل با بررسی خاک و آنالیز برگ، برنامه تغذیه را اصلاح کنند. کوددهی گیاه هندوانه ترکیبی از علم، تجربه و دقت است ـ اگر درست انجام شود، نتیجه آن برداشت محصولی سالم، درشت و با سودآوری بالا خواهد بود.