وبلاگ
دلایل و عوامل ایجاد کننده پدیده شات بری در انگور
دلایل ایجاد کننده شات بری در انگور یکی از دغدغههای اصلی باغداران و تولیدکنندگان انگور در سراسر کشور است. شاتبری یا دانهریز شدن، به وضعیتی گفته میشود که در آن بخشی از دانههای خوشه انگور بهصورت ناقص، کوچک و گاهی بدون بذر باقی میمانند. این پدیده منجر به کاهش کیفیت میوه، کاهش وزن خوشهها و در نهایت کاهش سود اقتصادی محصول میشود. در این مقاله، بهصورت جامع و تخصصی به بررسی دلایل ایجاد کننده شات بری در انگور و راهکارهای مقابله با آن میپردازیم.
شات بری چیست؟
شاتبری (Shot Berries) یا دانهریز شدن، پدیدهای است که طی آن بخشی از دانههای خوشه انگور، توان رشد کامل را پیدا نمیکنند و کوچک و ضعیف باقی میمانند. در بیشتر موارد، این دانهها بدون بذر هستند و در بازار مصرف نیز کمتر مورد پسند قرار میگیرند. شناخت دلایل ایجاد کننده شات بری در انگور اولین گام در مدیریت و کاهش خسارات ناشی از آن است.
تصویر (1) پدیده شات بری و کیفیت دانه ها در خوشه (عدم یکنواختی دانه)
دلایل ایجاد کننده شات بری در انگور
پدیده شاتبری در انگور اگرچه در نگاه اول ساده به نظر میرسد، اما میتواند ریشه در عوامل بسیار متعددی داشته باشد. دلایل ایجاد کننده شات بری در انگور شامل گردهافشانی ناقص، تنشهای محیطی، کمبود مواد غذایی، تغذیه نادرست، استفاده اشتباه از هورمونها و حتی ژنتیک گیاه است. برای مقابله با این مشکل، لازم است باغداران با مدیریت دقیق، برنامهریزی مناسب، انتخاب ارقام مقاوم و مشاوره با متخصصین، از بروز این مشکل جلوگیری کنند.
1. گردهافشانی ناقص؛ عامل اصلی شاتبری
یکی از مهمترین دلایل ایجاد کننده شات بری در انگور، گردهافشانی ناقص یا ناکافی است. هنگامی که گردهافشانی بهدرستی انجام نشود، لقاح صورت نمیگیرد و دانهها نمیتوانند رشد طبیعی خود را داشته باشند. این اختلال میتواند بهدلیل رطوبت بالا، بارندگی در زمان گلدهی، یا نبود حشرات گردهافشان مانند زنبور باشد.
راهکارها:
افزایش حضور حشرات گردهافشان با کاشت گیاهان جاذب
جلوگیری از انجام عملیات سمپاشی هنگام گلدهی
زمانبندی مناسب آبیاری برای جلوگیری از رطوبت بیش از حد
2. کمبود ریزمغذیها، بهویژه بور و روی
از مهمترین دلایل ایجاد کننده شات بری در انگور میتوان به کمبود عناصر ریزمغذی مانند بور (B) و روی (Zn) اشاره کرد. این عناصر نقش کلیدی در تقسیم سلولی، رشد لوله گرده، و فرآیند لقاح دارند. کمبود آنها باعث میشود دانهها بهدرستی شکل نگیرند و بهصورت ناقص باقی بمانند.
راهکارها:
محلولپاشی بور و روی پیش از گلدهی
استفاده از کودهای کامل حاوی ریزمغذیها همانند کود ریز مغذی استیم سیف، کلات آهن فروکس و کود روبوستوس SC لبوسول در زمستان و قبل از رشد رویشی
آزمون خاک و برگ برای تشخیص کمبودهای پنهان
تصویر (1) کود ریز مغذی میکرو استیم سیف اسپانیایی (بیوفیلد)
تصویر (2) کود روبوستوس لبوسل سوسپانسیون (لبوسل آلمان)
3. تنشهای محیطی، دشمن کیفیت خوشه
شرایط نامناسب محیطی نیز از دیگر دلایل ایجاد کننده شات بری در انگور هستند. سرما یا گرمای شدید در زمان گلدهی، بادهای شدید، بارندگی مداوم و یا خشکی ناگهانی، همگی میتوانند فرایند گردهافشانی و لقاح را مختل کنند. در نتیجه، رشد دانه متوقف شده و میوههای کوچک تشکیل میشوند.
راهکارها:
انتخاب زمان مناسب برای کاشت در مناطقی با اقلیم نامساعد
استفاده از بادشکنهای طبیعی یا مصنوعی
آبیاری منظم در دوره گلدهی برای کاهش تنش خشکی
4. استفاده نادرست از هورمونها
در باغات تجاری، گاهی از هورمونهایی مانند جیبرلین برای افزایش اندازه حبهها و خوشهها استفاده میشود. اما استفاده بیرویه یا در زمان نامناسب میتواند باعث ایجاد ناهماهنگی در رشد میوهها شود. این مسئله یکی از مهمترین دلایل ایجاد کننده شات بری در انگور در باغات مدرن است.
راهکارها:
استفاده از هورمونها تنها با تجویز کارشناس فنی
رعایت دوز و زمان مصرف
ترجیح استفاده از روشهای طبیعی مدیریت رشد بهجای تحریک شیمیایی
5. تنشهای آبی و آبیاری نامنظم
آبیاری بیش از حد یا کمبود آب، بهویژه در دوره حساس گلدهی و تشکیل میوه، موجب اختلال در جذب مواد غذایی و رشد مناسب میوهها میشود. همین تنشهای آبی نیز از مهمترین دلایل ایجاد کننده شات بری در انگور به شمار میآیند.
راهکارها:
تنظیم آبیاری براساس نیاز واقعی درخت
جلوگیری از خشک شدن ناگهانی خاک در زمان گلدهی
استفاده از سیستمهای نوین آبیاری قطرهای با کنترل دقیق
6. رقمهای حساس به شاتبری
برخی از ارقام انگور بهصورت ژنتیکی استعداد بیشتری برای بروز شاتبری دارند. برای مثال، ارقام بیدانه یا ارقامی که گلدهی زودرس دارند، معمولاً بیشتر تحت تأثیر عوامل محیطی قرار میگیرند. انتخاب رقم مناسب یکی از نکات کلیدی برای پیشگیری از دلایل ایجاد کننده شات بری در انگور است.
راهکارها:
انتخاب ارقام مقاوم برای مناطق خاص اقلیمی
بررسی پیشینه عملکردی ارقام در سالهای قب
تنظیم باردهی متعادل در ارقام پرمحصول
7. تغذیه نامتعادل و مدیریت ضعیف کوددهی
عدم تعادل در تغذیه گیاه، مانند مصرف زیاد کودهای ازته و نادیده گرفتن پتاسیم، کلسیم و منیزیم، میتواند باعث بر هم خوردن تعادل رشد و اختلال در تشکیل میوه شود. تغذیه نادرست نیز در فهرست مهمترین دلایل ایجاد کننده شات بری در انگور قرار دارد.
راهکارها:
استفاده از کودهای آلی و زیستی همراه با کودهای شیمیایی
تنظیم برنامه کوددهی براساس آزمون خاک و برگ
استفاده از کودهای حاوی کلسیم و پتاسیم در زمان رشد میوه