۹ عامل زیستی و محیطی که در موفقیت تکثیر به روش خوابانیدن گیاهان تأثیر دارند

تکثیر به روش خوابانیدن گیاهان یکی از مطمئن‌ترین و ساده‌ترین شیوه‌ها برای افزایش تعداد گیاهان زینتی و درختان میوه است. در این روش، شاخه‌ای از گیاه مادر در تماس مستقیم با خاک قرار می‌گیرد تا در همان نقطه، ریشه تشکیل دهد و سپس از گیاه اصلی جدا شود.

موفقیت تکثیر به روش خوابانیدن گیاهان به عواملی مانند انتخاب شاخه مناسب، زمان خوابانیدن، رطوبت خاک، دما، نوع بستر و سلامت گیاه مادر بستگی دارد.

استفاده از کودهای فسفر بالا مانند کود فسفر مایع معجزه‌گر و محرک‌های رشد ریشه موجود در شاپ ثمر می‌تواند سرعت و کیفیت ریشه‌زایی را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.

تکثیر به روش خوابانیدن گیاهان نه‌تنها هزینه‌های تکثیر را کاهش می‌دهد، بلکه گیاهانی مقاوم‌تر و سازگارتر با شرایط محیطی تولید می‌کند. در نتیجه، خوابانیدن یکی از بهترین گزینه‌ها برای تولید نهال‌های سالم و اقتصادی در کشاورزی نوین است.

عوامل مؤثر در موفقیت تکثیر به روش خوابانیدن گیاهان

تکثیر به روش خوابانیدن گیاهان یکی از روش‌های قدیمی، ساده و بسیار مؤثر برای افزایش تعداد گیاهان زینتی، درختان میوه و گونه‌های چندساله است. در این روش، شاخه‌ای از گیاه مادر به‌گونه‌ای خم و در خاک قرار داده می‌شود تا در همان محل، ریشه تشکیل دهد.

سپس شاخه‌ی جدید پس از ریشه‌دار شدن، از گیاه مادر جدا می‌شود. میزان موفقیت این روش وابسته به عوامل گوناگونی از جمله نوع گیاه، شرایط محیطی، زمان خوابانیدن، رطوبت و نوع بستر است.

۱. انتخاب شاخه مناسب

انتخاب شاخه‌ی مناسب از نخستین و مهم‌ترین عوامل موفقیت در خوابانیدن است. شاخه باید:

• جوان و سالم باشد؛

• فاقد آفت و بیماری باشد؛

• قطر متوسط و انعطاف‌پذیر داشته باشد تا به‌راحتی خم شود.

در گیاهانی مانند یاس، انگور و انار، شاخه‌های یک‌ساله بهترین گزینه برای خوابانیدن هستند. شاخه‌های بیش‌ازحد چوبی یا خشک به‌سختی ریشه تولید می‌کنند.

 ۲. زمان مناسب خوابانیدن

زمان انجام خوابانیدن بسته به نوع گیاه و شرایط آب‌و‌هوایی متفاوت است. در بیشتر مناطق ایران، اواخر زمستان تا اوایل بهار بهترین زمان برای خوابانیدن شاخه‌هاست؛ زیرا در این دوره گیاه فعالیت ریشه‌زایی بالایی دارد.
در مناطق گرم‌تر، می‌توان در پاییز نیز اقدام کرد تا گیاه در زمستان استقرار یابد.

 ۳. شرایط محیطی و دما

دما یکی از عوامل کلیدی در موفقیت تکثیر به روش خوابانیدن گیاهان است. دمای مطلوب برای ریشه‌زایی در بیشتر گیاهان بین ۲۰ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد است.
در محیط‌های خیلی گرم، باید خاک اطراف شاخه همیشه مرطوب نگه‌داشته شود تا از خشک شدن جوانه‌های ریشه جلوگیری گردد. همچنین سایه‌اندازی ملایم در طول روز به حفظ رطوبت کمک می‌کند.

 ۴. نوع خاک و بستر ریشه‌زایی

بستر خوابانیدن باید سبک، مرطوب و دارای زهکشی مناسب باشد. ترکیب‌های پیشنهادی:

• خاک باغچه + ماسه شسته (نسبت ۲ به ۱)

• کوکوپیت + پرلیت برای محیط‌های گلخانه‌ای

افزودن کودهای آلی یا فسفر بالا ایکاد مثل کودهای موجود در شاپ ثمر باعث تحریک رشد ریشه می‌شود. کودهایی مانند کود فسفر مایع معجزه‌گر یا کود ریشه‌زا ایکاد عملکرد ریشه‌زایی را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهند.

 ۵. رطوبت و آبیاری

حفظ رطوبت دائمی خاک از مهم‌ترین شرایط موفقیت در تکثیر به روش خوابانیدن گیاهان است. کاهش رطوبت حتی برای چند ساعت ممکن است فرآیند ریشه‌زایی را متوقف کند. توصیه می‌شود اطراف محل تماس شاخه با خاک با پلاستیک یا مالچ طبیعی پوشانده شود تا از تبخیر بیش‌ازحد جلوگیری شود.

 ۶. تحریک ریشه‌زایی با مواد کمکی

برای افزایش سرعت و درصد موفقیت در تکثیر به روش خوابانیدن گیاهان، می‌توان از هورمون‌های ریشه‌زا استفاده کرد. پودرهای حاوی ایندول بوتیریک اسید (IBA) یا نفتالین استیک اسید (NAA) قبل از دفن شاخه روی محل برش زده شده استفاده می‌شوند.
در محصولات کشاورزی موجود در بازار ایران، برندهای معتبر مانند بمب رشد ایکاد یا مایع ریشه‌زا ایکاد از شاپ ثمر از جمله گزینه‌های مؤثر برای افزایش سرعت ریشه‌زایی هستند.

 ۷. سلامت گیاه مادر

هرچه گیاه مادر سالم‌تر باشد، قلمه یا شاخه‌ی خوابانیده‌شده قوی‌تر رشد می‌کند. گیاهان ضعیف، کم‌غذا یا دچار کمبود عناصر، معمولاً شاخه‌هایی با توان ریشه‌زایی پایین تولید می‌کنند.
بنابراین پیش از خوابانیدن، تغذیه گیاه مادر با کود کامل NPK یا کود آهن مایع توصیه می‌شود.

 ۸. جداسازی نهال جدید

پس از تشکیل ریشه کافی (معمولاً ۲ تا ۴ ماه)، شاخه‌ی خوابانیده‌شده را می‌توان از گیاه مادر جدا کرد. این کار باید با دقت و در هوای خنک انجام شود. سپس گیاه جدید را به گلدان یا زمین اصلی منتقل کنید و در هفته‌های اول رطوبت را بالا نگه دارید.

 ۹. نگهداری پس از جداسازی

در روزهای ابتدایی پس از جداسازی، گیاه تازه‌ریشه‌دارشده نسبت به تنش نوری و خشکی حساس است. قرار دادن آن در مکان نیم‌سایه، آبیاری منظم و استفاده از محلول‌های ضد استرس مانند کود آمینواسید استیم سیف به استقرار بهتر گیاه کمک می‌کند.

 نتیجه‌گیری

تکثیر به روش خوابانیدن گیاهان، روشی مطمئن، کم‌هزینه و موفق است که با رعایت چند اصل ساده، می‌توان درصد موفقیت آن را به‌طور چشمگیری افزایش داد. انتخاب شاخه‌ی مناسب، رطوبت کافی، بستر سبک و استفاده از کودهای محرک ریشه، از مهم‌ترین عوامل موفقیت در این روش هستند.

با رعایت این نکات و بهره‌گیری از محصولات باکیفیت کشاورزی مانند کود فسفر مایع معجزه‌گر، ریشه‌زا ایکاد و آمینواسید استیم سیف ، می‌توان گیاهانی سالم، قوی و پررشد به‌دست آورد.

سؤالات متداول درباره خوابانیدن گیاهان

۱. بهترین فصل برای خوابانیدن گیاهان چیست؟
بهار و پاییز، به‌ویژه اوایل بهار، بهترین زمان برای انجام خوابانیدن هستند.

۲. چند وقت طول می‌کشد تا ریشه تشکیل شود؟
در بیشتر گیاهان بین ۶ تا ۱۲ هفته زمان لازم است تا ریشه کافی تشکیل شود.

۳. آیا می‌توان از شاخه خشک یا چوبی استفاده کرد؟
خیر، شاخه باید نرم، سالم و انعطاف‌پذیر باشد.

۴. چه کودهایی باعث تقویت ریشه‌زایی می‌شوند؟
کودهای فسفر بالا و محرک ریشه مانند کود فسفر مایع معجزه‌گر و کود استارتر ریشه‌زای ایکاد.

۵. آیا می‌توان تکثیر به روش خوابانیدن گیاهان را در گلدان انجام داد؟
بله، در گیاهان زینتی و فضای محدود می‌توان شاخه را داخل گلدان مجاور گیاه مادر خواباند.