یکی از مهمترین کودهای شیمیایی، کود سیاه یا فسفاته است که بعد از کودهای سفید، از پرمصرف‌ترین و پرکاربردترین نوع کود محسوب می شوند. کود سیاه سرشار از عنصر فسفر است که در برابر بیماری‌ها، انواع قارچ‌ها و آفات از گیاه محافظت می‌کند. همچنین نیاز انواع گیاهان نظیر درختان، زراعت و گیاهان گلخانه‌ای را فراهم می‌کند.
شایع ترین انواع کود سیاه یا فسفاته در زیر آمده است :
سوپر فسفات:
تک (SSP)، دی سوپر فسفات (DSP) و تری سوپر فسفات (TSP) هنگامی که بیشترین نوع کود را داشتند، با غلظت P2O5 حدود 12٪ تا 46٪ بود. با این حال، محبوبیت آنها در دهه های اخیر کاهش یافته است.
فسفات آمونیاک ؛ فسفات دی آمونیوم (DAP) و مونوم آمونیوم (MAP)
این نوع از کود شیمیایی که پرمصرف ترین نوع کودهای فسفاته می باشد گاهی با نام کود شیمیایی سیاه نیز شناخته می شود. شامل واکنش WPA با آمونیاک است. با توجه به مزایای نیتروژن و فسفات با هم، این نوع کود شیمیایی سیاه برای تبدیل شدن به بهترین کود که بیش از 50 درصد از کل کود مصرفی را تشکیل می دهند، تکامل یافته است.
کودهای مخلوط (NPK,NPS)
سایر کودهای پیچیده حاوی ترکیبی از مواد مغذی اولیه و ثانویه و همچنین میکرو ارگانیسم ها. تقاضا برای این کود ها همچنان به سرعت رشد می کند، به خصوص برای کسانی نیاز به کودهایی دارند که حاوی گوگرد و عناصر مختلف (روی، بروم، مولیبدن، مس، منگنز و آهن)باشد.
فسفر، همراه با نیتروژن و پتاسیم، یکی از سه عنصر مهم مغذی است که گیاهان نیاز دارند و ماده اصلی در کود سیاه است. نگهداری در سطوح مناسب کمک می کند تا گیاه انرژی به دست آورد و ذخیره کند، و همچنین انتقال آن در سراسر گیاه نه تنها باعث رشد ریشه ها، گل ها و میوه ها می شود، بلکه برای شادابی سبزیجات مصرفی میشود همچنین به باغبانانی که برای برداشت های اولیه از محصولاتشان مراقبت می کنند، به پیشرفت زودرس کمک می کند
فسفر در بسیاری از مواد طبیعی وجود دارد، مواد آلی مانند کود کمپوست و ورمی کمپوست دارای مقداری فسفر به شکل آلی می باشند.
فسفر همچنین می تواند در منازل یا به صورت مستقل و یا در ترکیب با سایر مواد مغذی اصلی، نیتروژن و پتاسیم خریداری شود. این دومین ماده غذایی در استاندارد کود مخلوط است که به عنوان N-P-K برچسب گذاری شده است.
دی آمونیوم فسفات
شکل بالا نمای کلی رفتار فسفر را در خاک نشان می دهد. خاک، کلید تغذیه گیاهان است زیرا تمام فسفر هایی که توسط گیاهان مصرف می شود از فسفر حل شده در محلول خاک بدست می آید.
از آنجائیکه مقدار فسفر محلول خاك بسیار پایین است، در طی فصل رشد باید آن را تا 500 بار افزایش داد تا نیازهای تغذیه ای محصول معمولی را تامین كند. اگرچه در هر زمان فسفر بسیار کمی در محلول خاک وجود دارد، اما فسفر در بیشتر خاک ها وجود دارد. بیشتر فسفر خاک در مواد آلی خاک یا در مواد معدنی خاک وجود دارد. بخش بزرگی از فسفر در هر دو این فاکتورها در فرم های بسیار پایدار و در دسترس نیست، در حالی که نسبت بسیار کمی موجود است که می تواند در خاک حل شود و توسط گیاهان مورد استفاده قرار گیرد.
فسفر پویا و در دسترس در این فراکسیون ها، مانند فسفر اضافه شده در کود ، می تواند به سرعت به شکل پایدار و غیر قابل دسترس در خاک ثابت شود. به همین دلیل با مدیریت بهینه، کارایی جذب فسفر بسیار پایین است، معمولا کمتر از 20 درصد است. در همان زمان که فسفر محلول خاك توسط جذب محصول كاهش مي يابد، فسفر غيرفعال مي تواند به آرامي به فرم هاي موجود براي پر كردن محلول خاك آزاد شود. این انتشار آهسته می تواند رشد گیاه را در بسیاری از سیستم های طبیعی حفظ کند، اما معمولا به اندازه کافی سریع نیست که بتواند فسفر مناسب را در سیستم های پرورش یافته تحت تاثیر قرار دهد به همین دلیل باید فسفر مکمل در قالب کود یا بقایای محصول به خاک اضافه شود.
مشخصات فنی برخی از انواع کود سیاه یا فسفاته
کود دی آمونیوم فسفاتDAP
قطر دانه ها دارای 2تا4 میلیمتر و بر روی درختان میوه اثر مشابه سوپرفسفات تریپل (TSP) است و خاصیت اسید زدایی این کود به علت یون آمونیوم موجود در آن بیشتر از سوپر فسفات میباشد.
کود سوپرفسفات تریپل(غلیظ)
قطر دانه ها 2 تا 4 میلیمتر است و اندکی اسیدزا بوده ولی در خاک های اهکی تاثیری بر روی pH خاک ندارد.برخلاف سوپر فسفات ساده ، گچ به صورت ناخالص در این کود وجود ندارد.
کود مونو فسفات آمونیوم(MAP)
کودی محلول در سیستم آبیاری قطره ای و سایر روش های آبیاری تحت فشار میتوان از آن به سهولت استفاده کرد.
