زهکشی در کشاورزی به معنای خارج نمودن آب اضافی از زمین به طور طبیعی یا مصنوعی بوده و از بیش از 200 سال پیش مرسوم بوده است. از زمان توسعه کشاورزی، زهکشی و روش‌های گوناگون انجام آن نیز مورد توجه قرار گرفت.
زهکشی در کشاورزی
اکثر زمین‌های کشاورزی در دوره محدودی از سال ممکن است دارای آب اضافی باشند که اگر این دوره کوتاه بوده و یا در زمانی رخ دهد که گیاه در مرحله بحرانی نباشد زیان چندانی به زراعت وارد نخواهد شد.
به خصوص اینکه زمین‌ها غالباً خود دارای زهکش طبیعی بوده و آب اضافی را به تدریج خارج می‌کنند. اما اگر دوره مانداب طولانی بوده و مصادف با مرحله بحرانی گیاه گردد، خارج ساختن آب اضافی به صورت مصنوعی که همان زهکشی باشد امری مفید و حتی ضروری می‌باشد.
هدف از زهکشی ایجاد وضعیت مناسب برای رشد گیاه و ایجاد شرایط لازم برای کاربرد ماشین آلات کشاورزی است.
شرایط ماندابی باعث چه مشکلاتی خواهد شد؟
- رطوبت زیاد، سبب ایجاد شرایط مناسب برای رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها خواهد شد.
- در محیط‌های آبی، جذب مواد سمی و عناصر سنگین افزایش میابد.
- شرایط ماندابی باعث کاهش تهویه خاک و اختلال در متابولیسم گیاه خواهد شد.
- شرایط غیر هوازی جذب عناصر لازم و کودها را کاهش می‌دهد.
- به دلیل کاهش دمای محیط رشد، شرایط جوانه زنی دچار اختلال شده و طول دوره رشد کاهش میابد.
7 دلیل اهمیت زهکشی در کشاورزی
- هوادهی مناسب خاک
- جلوگیری از فرسایش خاک
- کاهش خاک و موادمغذی ناشی از ایجاد رواناب
- جلوگیری از تجمع نمک در ناحیه ریشه
- استفاده از آب زهکشی در زمان و مکان مناسب
- کنترل و جلوگیری از ماندابی شدن
- کنترل سیل
انواع زهکشی در کشاورزی
سیستم‌های زهکشی به دو دسته سطحی و زیر سطحی تقسیم می‌شوند که هر یک از آن‌ها دارای نام‌ها و اجزای مختلف ولی با عملکرد یکسان هستند.
در قسمت پایین و یا در انتهای هر یک از سیستم‌ها، یک خروجی قرار دارد. اجزای سیستم زهکشی سطحی عبارتند از قسمت اصلی، زهکش‌های مزرعه و خروجی. سیستم‌های زهکشی زیر سطحی نیز به طور کلی شامل یک قسمت اصلی، قسمت زیر زمینی، کانال‌های جانبی و فرعی سیستم و دهانه خروجی می‌باشد که تمام قسمت‌ها به جز دهانه خروجی در زیر زمین قرار دارند.
زهکش لانه موشی:
زهکشی لانه موشی شبیه به زهکشی لوله‌ای است و از یک جسم مخروطی شکل درون خاک ساخته می‌شود. از این نوع زهکشی برای خاک هایی استفاده می‌شود که مواد عالی موجود در آن زیاد است.
زهکش حائل:
از زهکشی حائل برای جدا کردن دو قطعه زمین از یکدیگر استفاده می‌شود تا آبی که از زمین خارج می‌شود وارد زمین دیگر نشود. عمق این زهکشی حدود2 الی 2/5 متر است.
زهکش روباز:
این کانال به شکل ذوزنقه می‌باشد و در گودی قرار گرفته و فاقد هرگونه لوله می‌باشد.
زهکشی عمودی:
از زهکشی عمودی برای خارج نمودن آب از چاه‌های عمیق به وسیلهٔ دستگاهای مکش استفاده می‌شود.
زهکشی لوله‌ای:
در زهکشی لوله‌ای آب توسط لوله‌های به هم وصل شده به مکان مورد نظر انتقال داده می‌شود.
