برای درشت شدن میوه مرکبات باید بدانیم که افزایش تعداد و اندازه سلول‌ها در بحث درشتی میوه نکته اساسی است و برای رسیدن به این هدف تغذیه و کوددهی صحیح و مدیریت آبیاری شرط لازم است.
درشت شدن میوه مرکبات
رشد میوه در مرکبات شامل سه مرحله مختلف است ۱- تقسیم سلولی و افزایش تعداد سلول‌ها (یک ماه) ۲- دوره رشد سریع میوه شامل بزرگ شدن سلول‌ها و افزایش سایز میوه (سه تا شش ماه) ۳- توقف رشد میوه، رنگ‌گیری میوه و رسیدگی کامل.
راه های درشت شدن میوه مرکبات
تاثیر آبیاری بر درشت شدن میوه مرکبات
اگر طی دوره رشد میوه، آبیاری صحیح و اصولی و به میزان نیاز در اختیار مرکبات قرار نگیرد، قطعا رشد میوه مطلوب و کافی نبوده، میوه ها ریز و کوچک می‌شوند و عملکرد باغ مرکبات به شدت کاهش می‌یابد.
یکی از مهم‌ترین عواملی که برای درشت شدن میوه در مرکبات نیاز است، افزایش میزان قندهای داخل میوه است که همزمان با این فرآیند مهم، باید آب کافی نیز در اختیار گیاه قرار بگیرد.
افزایش قندها در داخل سلول‌های میوه سبب شده تا سلول به شدت جاذب آب شود و اگر با مدیریت آبیاری بتوان نیاز آبی درخت را تامین کرد، قطعا میوه مرکبات درشت خواهد شد.
رشد میوه در مرکبات شامل مراحل تقسیم سلولی، بزرگ شدن سلول‌ها و پر شدن فضای بین سلول‌ها است که به رقم و شرایط اقلیمی وابسته است.
برای تقسیم سلولی در میوه مرکبات معمولا دو ماه زمان نیاز است و مراحل بزرگ شدن سلولی و درشت شدن میوه نیز بسته به رقم ممکن است تا شش ماه زمان ببرد.
از آنجاییکه این مراحل تا زمان برداشت میوه از جمله مراحل کلیدی و مهم در آبیاری درختان مرکبات است، رعایت زمانبندی صحیح و فواصل آبیاری نقش بسزایی در درشت شدن میوه مرکبات دارد.
الف) فواصل آبیاری
طی ماه‌های مختلف نیاز آبی درختان مرکبات متفاوت است. نیاز آبی مرکبات در زمستان کمترین میزان بوده و بیشترین نیاز بسته به رقم از اردیبهشت تا مهرماه است.
به دلیل عمیق نبودن ریشه مرکبات و رشد زیاد شاخه و برگ، تعداد میوه زیاد و زمان طولانی رشد میوه، مرکبات به هیچ وجه قادر به تحمل کم‌آبی نیستند.
باغداران عزیز توجه داشته باشید که برای تولید و عملکرد بالا و درشت شدن میوه در مرکبات باید آب به میزان کافی در اختیار درخت قرار گیرد.
اگر در طول دوره رشدی میوه و بزرگ شدن آن، درختان مرکبات با تنش کم‌آبی مواجه شوند، اثرات منفی بر درشت شدن میوه خواهد داشت.
فواصل آبیاری مرکبات از زمان تشکیل میوه تا برداشت بسته به شرایط اقلیمی، خاک مزرعه ( بافت و ساختمان )، رقم، سن درخت و … ، بین ۵ تا ۷ روز است.
ب) روش آبیاری
در باغات مرکبات کشور روش‌های آبیاری بطور معمول به صورت غرقابی و یا قطره‌ای است.
آبیاری قطره‌ای به دلیل مصرف بهینه آب و زیاد بودن تعداد دفعات آبیاری، امکان کم کردن فاصله‌های آبیاری در فصل تابستان، کاهش هدر رفت آب، تزریق یکنواخت‌تر و مطلوب‌تر کودهای کشاورزی مایع و جامد و… از روش آبیاری غرقابی بهتر است.
متاسفانه در آبیاری غرقابی کنترل میزان آب ورودی به هر درخت مشکل است و اتلاف آب نیز بسیار زیاد خواهد بود.
تغذیه و کود برای درشت شدن میوه مرکبات
باغداران محترم توجه داشته باشید که اگر برنامه تغذیه و کوددهی برای مرکبات درست و اصولی انجام نشود و عناصر غذایی لازم تامین نگردد، میوه ها رشد کافی را نداشته، کوچک و ریز می‌شوند و عملکرد مرکبات بشدت کم خواهد شد.
در مرکبات تغذیه صحیح برای رشد مطلوب و درشت شدن میوه ها، باید در اختیار درخت قرار بگیرد تا عناصر غذایی لازم برای درشت شدن میوه را داشته باشد.
برای درشت شدن میوه در مرکبات، تغذیه و کوددهی درخت باید طی مراحل رشدی مختلف انجام شود.
پتاسیم مهم‌ترین و کلیدی‌ترین عنصر برای درشت شدن میوه در مرکبات است که نقش اصلی آن در میوه، افزایش انتقال مواد قندی به سمت میوه است که تجمع این مواد قندی در سلول‌های میوه باعث درشت شدن میوه در مرکبات خواهد شد.
دسترسی کافی میوه به عنصر پتاسیم طی نخستین مراحل تقسیم سلولی و بزرگ شدن سلول‌ها، نقش اساسی در درشت شدن میوه مرکبات دارد.
پنج نکته کلیدی برای درشت شدن میوه مرکبات
فروت ست پس از برداشت:
درختان مرکبات به دلیل دوره طولانی رشد میوه قطعا پس از برداشت نیاز به تقویت داشته تا جوانه‌های سال آینده قوی‌تر شده و رشد زایشی مطلوبی داشته باشند.
بر اساس برنامه فروت ست، مصرف کودهای مورد نیاز درختان مرکبات پس از برداشت باید انجام شود تا ذخیره مواد غذایی در جوانه‌ها صورت بگیرد.
پس از برداشت و طی فصل رشد به دلیل مصرف کودهای فروت ست، آنزیم‌ها و هورمون‌های ضروری برای رشد سال آینده ساخته و ذخیره خواهند شد.
در زمان برداشت مرکبات به دلیل اینکه برگ‌ها هنوز سبزینگی دارند، اولین کودهای فروت ست را می‌توان استفاده کرد.
۷۰ درصد برنامه فروت ست در ارقام مرکبات پس از برداشت میوه تا قبل از تشکیل گل باید انجام شود و ۳۰ درصد نهایی بعد از تشکیل میوه اجرا می‌شود.
حفظ سلامت ریشه‌ها:
ریشه‌های مرکبات به شرایط رطوبتی خاک و دسترسی به عناصر حساس‌اند، به همین دلیل برنامه غذایی اصولی مرکبات باعث افزایش رشد و مقاومت ریشه‌ها در برابر عوامل بیماری‌زا (آفات و بیماری‌ها) می‌شود.
همچنین دقت داشته باشید که بسیاری از ریشه های درخت در سطح خاک قرار دارند و شخم های عمیق یا هر اقدامی که باعث زیر و رو شدن خاک یا کندن زمین شود باعث خسارت به ریشه ها نیز خواهد شد.
مصرف کودهای کلسیم و پتاسیم بر اساس زمانبندی اصولی:
عناصر مهم و موثر در درشت شدن میوه مرکبات، کلسیم و پتاسیم هستند که با برنامه آبیاری منظم می‌توانند به افزایش تقسیم سلولی و ظرفیت‌سازی جذب دیگر عناصر مهم در میوه کمک کنند.
نکته مهم دیگر این است که کیفیت کودهای پتاسیم و کلسیم و زمانبندی صحیح و روش درست مصرف این کودها شرط لازم برای درشت شدن میوه مرکبات است.
اگر طبق برنامه اصولی کودهای پتاسه را مصرف کنید، بطور قطع شاهد افزایش عملکرد کمی و کیفی میوه و درشتی آن خواهید بود.
محلول‌پاشی سیلیکات پتاسیم:
برخی عناصر مانند سیلیکون و پتاسیم به افزایش استحکام پوست میوه، کاهش نفوذ قارچ‌های بیماری‌زا و خسارت بعضی آفات در درختان از جمله مرکبات کمک می‌کنند.
اگر قبل از برداشت میوه برای انتقال قند از برگ به میوه محلول‌پاشی را انجام دهید، سیگنال‌های ضروری به برگ رسیده و سرعت حرکت مواد قندی به میوه سریع‌تر شده و میوه های مرکبات درشت‌تر می‌شوند.
آبیاری اصولی و صحیح:
رطوبت کافی و در دسترس ریشه به همراه مصرف صحیح کودها (بر اساس برنامه غذایی اصولی) از فاکتورهای مهم درشت شدن میوه مرکبات است.
نیاز آبی درختان مرکبات طی فصل رشد میوه زیاد است و باید هر ۵ روز یک بار باغ را آبیاری کنید (در صورت تامین نیاز آبی با بارندگی‌ها در شمال کشور نیازی به آبیاری تکمیلی نیست).
اگر آب کافی در اختیار مرکبات باشد، محلول‌پاشی کودهای حاوی پتاسیم باعث دریافت نتیجه عالی می‌شود.
اما این نتیجه زمانی بدست می‌آید که محلول‌پاشی پتاسیم به همراه تامین رطوبت کافی در خاک باشد، در غیراینصورت نتیجه عکس خواهد بود.
