انواع هرس درختان و کاربردهای آن
در اصول اولیه آموزش باغبانی انواع هرس درختان وجود دارد. این انواع شامل سه دسته ی 1-هرس فرمدهی در سه تا 4 سال اول کاشت درخت برای اینکه فرم ظاهری مناسبی روی نهال شکل بگیرد این هرس را انجام می دهند. اگر این مرحله از هرس را به موقع انجام ندهید، درخت شکلی نا موزون و غیر قابل کنترل خواهد داشت و مراحل بعدی هرس به سختی صورت خواهد پذیرفت.
2-هرس باردهی در این نوع هرس درخت به جهت نگهداری و تنظیم میزان محصول هرس می شود. با حذف شاخه های مزاحم و ایجاد شاخه های بارده، می توانید کیفیت و مقدار کافی از محصول را داشته باشید.
3-هرس جوان سازی این نوع هرس برای حذف شاخه های پیر درخت انجام می شود تا درخت مجبور به تولید شاخه های جدید شده و در نتیجه باردهی ان افزایش پیدا کند.
انواع هرس درختان و کاربردهای آن
هرس یکی از مهم‌ترین عملیات باغداری است که به رشد سالم درختان، افزایش می‌دهد و کاهش می‌دهد. انتخاب نوع مناسب هرس و اجرای آن در زمان صحیح، تأثیر قابل‌توجهی بر عملکرد باغ خواهد داشت. با رعایت اصول صحیح هرس، می توان باغی پربارتر و درختانی سالم تر داشت.
انواع هرس درختان به سه دسته اصلی تقسیم می شود: هرس فرم دهی (تربیتی)، هرس باردهی (تولیدی) و هرس جوانسازی (بازسازی) .
1. هرس فرم دهی (تربیتی) – ایجاد اسکلت محکم برای درختان جوان
مهم ترین انواع هرس درختان، هرس فرم دهی است که در سال‌های اولیه رشد درخت (۱ تا 4 سال) انجام می‌شود تا ساختار و شکل مناسب را برای ایجاد درخت ایجاد کند. هدف از این نوع هرس، ایجاد اسکلت قوی و بهینه برای درخت است تا در آینده، وزن میوه را تحمل کند و به‌صورت اصولی رشد کند.
امکانات هرس فرم دهی
✅ ایجاد اسکلت قوی برای درخت
✅ افزایش تهویه و ورود نور قسمت‌های داخلی درخت
✅ به برداشت محصول در آینده
✅ کاهش شکستن شاخه‌ها بر وزن میوه
انواع روش های هرس فرم دهی
- هرس جامی (کُرسی یا فنجانی): بیشتر برای درختان میوه مانند هلو، زردآلو و آلو استفاده می‌شود. در این روش، شاخه‌های اصلی در ارتفاع ۷۰ تا ۱۰۰ سانتی متری از زمین انتخاب شده و بقیه حذف می‌شوند.
- هرس هرمی: بیشتر برای درختانی مانند سیب و گلابی به کار می‌رود. در این روش، یک شاخه مرکزی به‌عنوان اصلی رشد کرده و شاخه‌های جانبی به‌طور متوازن در اطراف آن قرار می‌گیرند.
- هرس مرکزی مرکزی: برای درختانی مثل گردو و گیلاس که به رشد عمودی نیاز دارند، می‌شود.
2. هرس باردهی (تولیدی) –افزایش کمیت و کیفیت میوه
یکی دیگر از انواع هرس درختان، هرس باردهی برای درختان بالغ انجام می‌شود تا محصول افزایش یابد و میوه‌ها از کیفیتی که می‌خواهند می‌شوند. این نوع هرس معمولاً در فصل خواب درختان (زمستان) انجام می‌شود.
✅ کنترل رشد از حدقه‌ها و جلوگیری از رقابت آن‌ها برای دریافت نور
✅ حذف شاخه‌های آسیب‌دیده و بیمار برای کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌ها
✅ بهبود نفوذ نور و هوا در تاج درخت.
روشهای هرس باردهی
🔹 حذف شاخه‌های اضافی: شاخه‌هایی که بیش‌ازحد رشد کرده‌اند و باعث ایجاد سایه در داخل درخت می‌شوند، باید حذف شوند تا نور کافی به میوه‌ها برسد.
🔹 حذف پاجوش‌ها و نرک‌ها: پاجوش‌ها (شاخه‌هایی که از پایین درخت رشد می‌کنند) و نرک‌ها (شاخه‌های عمودی رشدکرده روی شاخه‌های اصلی) معمولاً خوردنی‌هایی که دارند و باید هرس شوند.
🔹 کوتاه کردن شاخه‌های بارده: برای رشد جوانه‌های میوه‌دار، برخی از شاخه‌های بارده کوتاه می‌شوند.
3. هرس جوانسازی (بازسازی) – افزایش طول عمر درختان مسن
درختانی که به سن پیری رسیده و میزان بردی آن‌ها کاهش یافته است، نیاز به هرس جوانسازی دارند. این هرس باعث رشد شاخه‌های جدید، بهبود باردهی و افزایش طول عمر درخت می‌شود.
اعضای هرس جوانسازی
✅ حرکت رشد شاخه های جدید و افزایش باردهی
✅ کاهش بیماری ها و عفت ها در درختان پیر
✅ جلوگیری از خشک شدن درختان بالا
✅ کاهش ارتفاع درخت برای برداشت محصول
روش های هرس جوانسازی
🔸حذف شاخه‌های پیر و خشک: شاخه‌های قدیمی و خشک‌شده که دیگر میوه‌ها را نمی‌دهند، قطع می‌شوند.
🔸 ارتفاع درخت: در برخی موارد، کاهش ارتفاع درخت و برش شاخه‌های بلند باعث رشد شاخه‌های جدید می‌شود.
🔸ترکیب هرس با تغذیه مناسب: همراه با هرس جوانسازی، استفاده از کودهای مغذی و آبیاری اصولی نیز توصیه می‌شود.
نکات مهم در اجرای انواع هرس درختان
✔ زمان مناسب برای هرس: هرس درختان بر اساس نوع آن‌ها باید در زمان مناسبی انجام شود. درختان برگ‌ریز معمولاً در پاییز تا اوایل بهار هرس می‌شوند، در حالی که درختان همیشه‌سبز در زمستان یا اوایل بهار هرس می‌گردند.
✔ ابزارهای مناسب: استفاده از قیچی باغبانی تیز، اره هرس و مواد ضدعفونی‌کننده برای جلوگیری از انتقال بیماری‌ها ضروری است.
✔عدم هرس بیش‌ازحد: حذف بیش‌ازحد شاخه‌ها می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی شود و باعث کاهش شدیدی شود.
